EXPEDITIE westerwolde CULTURE

Gusii - Introductie, Locatie, Taal, Folklore, Religie, Belangrijkste feestdagen, Overgangsrituelen

Door Butler KieranGeplaatst op Geplaatst in Geschiedenis

PRONUNCIATIE: goo-SEE

LOCATIE: West-Kenia

POPULATIE: 1,3 miljoen

TAAL: Ekegusii

RELIGIE: Christendom gemengd met traditionele overtuigingen

1 - INLEIDING

Aan het eind van de jaren 1700 waren er Bantoesprekende volkeren verspreid in kleine groepen aan de noordelijke, zuidelijke en oostelijke randen van de Kisii hooglanden en in het Victoriabekken. Rond 1800 waren de hooglanden boven de 1.515 meter waarschijnlijk onbewoond vanaf het noordelijke deel van de Manga-helling ten zuiden van de rivier de Kuja. Op dat moment waren de savannes in het laagland (graslanden) bewoond.door grote aantallen boeren-herders die voorouders waren van de huidige Luo en Kipsigis. Deze boeren-herders verdreven de kleinere Bantu-groepen uit hun gebieden op de savanne. De Gusii vestigden zich in de Kisii hooglanden; andere verwante groepen bleven langs het Victoriabekken of vestigden zich, zoals de Kuria, in het lager gelegen savannegebied aan de grens tussen Kenia en Tanzania.

De Britten vielen deze gebieden binnen, stichtten in 1907 een koloniale regering en riepen zichzelf uit tot heersers. De inheemse bevolking reageerde aanvankelijk met gewapend verzet, dat na de Eerste Wereldoorlog (1914-18) ophield. In tegenstelling tot de situatie in andere hooglanden van Kenia werden de Gusii niet van hun land verdreven. De zeven onderverdelingen van Gusiiland werden omgezet in bestuurlijke eenheden onderEr werden missies opgericht om te proberen de Gusii te bekeren van hun inheemse (inheemse) geloof tot het christendom. Deze missie-activiteiten waren aanvankelijk niet erg succesvol en verschillende missies werden geplunderd.

Na de onafhankelijkheid van Kenia in 1963 werden er scholen gebouwd in het hele Gusi-gebied, werden de wegen verbeterd en werden elektriciteit, leidingwater en telefoon uitgebreid naar veel gebieden. Tegen de jaren 1970 begon een tekort aan land de landbouw onrendabel te maken. Sindsdien is onderwijs voor kinderen om hen voor te bereiden op werk buiten de boerderij een prioriteit geworden.

2 - LOCATIE

Gusiiland ligt in het westen van Kenia, ongeveer 50 kilometer ten oosten van het Victoriameer. Door overvloedige regenval en zeer vruchtbare grond is Gusiiland een van de meest productieve landbouwgebieden in Kenia. 70 tot 80 procent van het land kan worden bebouwd. Sinds 1989 bewonen de Gusii als één etnische groep de districten Kisii en Nyamira in het zuidwesten van Kenia. Het gebied is eenglooiend, heuvelachtig landschap op een vlakte met hoogtes van 1.190 meter in de uiterste noordwesthoek van het gebied en 2.130 meter in de centrale hooglanden. De gemiddelde maximumtemperaturen variëren van 28,4°C op de laagste hoogtes tot 22,8°C op de hoogste hoogtes. De gemiddelde minimumtemperaturen zijn 16,4°C en 9,8°C.Er valt het hele jaar door regen met een jaarlijks gemiddelde van 150 tot 200 centimeter. In de negentiende eeuw was een groot deel van het huidige Gusiiland bedekt met vochtig hooglandbos. Tegenwoordig is al het bos gekapt, zijn er nog maar weinig inheemse planten over en komen er geen grote zoogdieren meer voor.

In 1989 bedroeg het aantal Gusii 1,3 miljoen. De Gusii zijn een van de snelst groeiende bevolkingsgroepen ter wereld en nemen elk jaar met 3 tot 4 procent toe. De gemiddelde vrouw krijgt bijna negen kinderen en de kindersterfte (het percentage kinderen dat sterft) is laag voor Afrika bezuiden de Sahara (ongeveer 80 sterfgevallen per 1000 levendgeborenen).

3 - TAAL

De Gusii taal, Ekegusii, is een Westerse Bantu taal. Het is gebruikelijk om een kind te vernoemen naar een overleden persoon uit de clan van de vader voor de eerste naam, en een uit de clan van de moeder voor de tweede naam. Kinderen kunnen ook vernoemd worden naar een recente gebeurtenis, zoals het weer op het moment van de geboorte van het kind. Sommige veel voorkomende namen verwijzen naar de tijd van migraties. Bijvoorbeeld de naam van de vrouw Kwamboka betekent "een rivier oversteken".

Praten over persoonlijke gevoelens is verboden. Vragen over iemands mentale toestand worden daarom beantwoord met uitspraken over lichamelijke gezondheid of economische situatie.

4 - FOLKLORE

De mondelinge overlevering van de Gusii bevat een aantal prominente figuren die verbonden zijn met historische gebeurtenissen, vooral migraties naar het huidige thuisland en de komst van de Britten. Deze prominente volksfiguren zijn meestal mannen, maar een paar zijn vrouwen. Nyakanethi en haar stiefzoon Nyakundi zijn twee historische figuren die verbonden zijn met de vestiging van een dichtbevolkt gebied, de Kitutu. Nyakanethi en Nyakundiversterkten zich in de hooglanden in het noorden en gaven onderdak aan families die op de vlucht waren voor aanvallen van naburige volken. Deze families kregen een thuis in Kitutu met Nyakundi als hun opperhoofd.

Andere helden hebben te maken met de oprichting van het koloniale bestuur. De profeet Sakawa, geboren in de jaren 1840 en gestorven rond 1902, zou de komst van de Britten in 1907 en de bouw van de districtshoofdstad Kisii Town hebben voorspeld.

In 1907-08 probeerde een profetes genaamd Muraa een opstand tegen de Britten te beginnen. In 1908 gaf ze haar stiefzoon Otenyo medicijnen waarvan ze geloofde dat ze hem tegen kogels konden beschermen en ze stuurde hem erop uit om de Britse officier G.A.S. Northcote te doden. Hoewel Otenyo Northcote verwondde met zijn speer, overleefde hij en werd later gouverneur van Hong Kong.

5 - RELIGIE

Voordat het christendom bij de Gusii werd geïntroduceerd, geloofden ze in één oppergod die de wereld had geschapen, maar zich niet rechtstreeks met menselijke aangelegenheden bemoeide. In plaats daarvan werd de inmenging veroorzaakt door vooroudergeesten... (ebirecha), De Gusii geloofden dat ontevreden vooroudergeesten verantwoordelijk waren voor ziektes, de dood van mensen en vee en de vernietiging van gewassen.

Vandaag de dag beweren de meeste Gusii dat ze een of andere vorm van christendom aanhangen. In 1911 werd voor het eerst een rooms-katholieke missie opgericht en in 1913 een missie van de Zevende-dags Adventisten. Er zijn vier grote denominaties in Gusiiland: rooms-katholiek, Zevende-dags Adventisten, Zweeds-Luthers en de Pinksterbeweging Assemblies of God.

Hoewel de kerken erg actief zijn, blijven sommige niet-christelijke geloofsovertuigingen het leven van de meeste Gusii beïnvloeden. Bij tegenslag bezoeken veel Gusii een waarzegger. (abaragori) Naast abaragori, die meestal vrouwen zijn, bestaan er ook verschillende genezers. Abanyamoriogi (kruidendokters) gebruiken een verscheidenheid aan plantenmengsels voor medicijnen. Inheemse chirurgen (ababari) breuken zetten en rugpijn en hoofdpijn behandelen met trepanatie (naalden). Professionele tovenaars (abanyamosira) beschermen tegen hekserij en wraak nemen op heksen. Omoriori, de heksenopspoorder, vindt hekserijartikelen verborgen in een huis. Heksen (omorogi) Ze worden verondersteld pas begraven lijken op te graven om de inwendige organen op te eten en lichaamsdelen te gebruiken voor magie. Onder de Gusii wordt hekserij beschouwd als een aangeleerde kunst die van ouder op kind wordt doorgegeven.

6 - GROTE FEESTDAGEN

Alleen de nationale feestdagen van Kenia worden gevierd (zie het artikel over "Kenianen" in dit hoofdstuk).

7 - OVERGANGSRITUELEN

De belangrijkste ceremonies van de Gusii hebben te maken met inwijding en huwelijk. Inwijding omvat een genitale operatie voor beide seksen: clitoridectomie voor meisjes en besnijdenis voor jongens. De ceremonie wordt verondersteld om kinderen te trainen als sociale wezens die de regels van schaamte kennen. (chinsoni) en respect (ogosika). Meisjes worden op zeven- of achtjarige leeftijd ingewijd en jongens een paar jaar later. De inwijdingen zijn gescheiden tussen mannen en vrouwen en de operaties worden uitgevoerd door vrouwelijke en mannelijke specialisten. Daarna is er een periode van afzondering voor beide geslachten.

Begrafenissen vinden plaats in het huis van de overledene en een grote bijeenkomst is een teken van prestige. Christelijke elementen, zoals catechismus lezen en hymnen zingen, worden gecombineerd met de traditionele praktijken van jammeren, het kaalscheren van het hoofd en het offeren van dieren. Vóór de begrafenis wordt het lijk ontleed om vast te stellen of de dood door hekserij is veroorzaakt. De Gusii hebben de neiging om bang te zijn voor de geest van een overledene.Ze geloven dat de dode boos kan zijn omdat hij is gestorven en dat hij de overlevenden kan straffen. Daarom moeten er offers worden gebracht aan de geest van de dode om hem gunstig te stemmen.

8 - RELATIES

Dagelijkse interacties volgen strikte beleefdheidsregels. Er zijn regels om seksuele schaamte te vermijden (chinsoni) en regels voor respect (ogosika). Deze regels zijn talrijk en ingewikkeld. Ze regelen het juiste gedrag tussen vrouwen en mannen, tussen generaties en tussen verschillende soorten familieleden. Bijvoorbeeld, hoewel iedereen binnen dezelfde generatie grappen met elkaar mag maken en over seksuele zaken mag praten, is dit verboden tussen verschillende generaties. Een vader mag geen voet zetten in het huis van zijn zoon; een schoonzoon moet zijn moeder vermijden.Een schoondochter mag niet te dicht in de buurt van haar schoonvader komen (ze mag zelfs geen maaltijd voor hem koken). In de dagelijkse omgang is het verwachte gedrag er een van respect en eerbied van jonge mensen tegenover oudere mensen en van vrouwen tegenover mannen. De Gusii zijn erg voorzichtig met hun uiterlijk en vermijden om zich zelfs maar gedeeltelijk naakt te vertonen. Ook lichamelijke functies moeten nietHet is belangrijk om niet gezien te worden op weg naar het toilet.

Een Gusii persoon onderscheidt haar of zijn eigen vader en moeder met specifieke termen: tata (eigen vader) en baba (eigen moeder). Op dezelfde manier onderscheiden ouders hun kinderen als momura een (eigen zoon) en mosubati één (Alle vrouwen en mannen van dezelfde generatie worden echter beschouwd als "broers" en "zussen". Alle vrouwen en mannen van de generatie van iemands ouders worden "broers" en "zussen" genoemd. tatamoke (kleine vader) en makomoke (kleine moeder). Alle leden van de volgende generatie zijn omwana een (mijn kind), kleinkinderen generatie zijn omochokoro (mijn kleinkind) en de generatie van grootouders zijn sokoro (grootvader) en magokoro (grootmoeder).

Gastvrijheid en respect tegenover vreemden is heel gewoon. Tegelijkertijd zijn de Gusii erg terughoudend, beleefd en in veel opzichten wantrouwend over de bedoelingen van anderen. Hoewel interpersoonlijke conflicten veel voorkomen, worden mensen niet geacht om uiterlijke tekenen van woede te vertonen. De sterke nadruk op vreedzaam gedrag en emotionele controle kan leiden tot explosies van gewelddadig gedrag onder invloed vanalcohol.

Je begroet vreemden en bekenden van je eigen generatie altijd met een eenvoudige zin die lijkt op onze "Hallo, hoe gaat het?". (Naki ogendererete). Als je echter een hofstede bezoekt of een familielid ontmoet, is een completer begroetingsritueel nodig. Dit omvat vragen over elkaars huis, kinderen en echtgenoten. Onaangekondigd bezoek wordt niet als beleefd beschouwd; er moet een boodschap worden afgegeven voordat het bezoek plaatsvindt.

Lichaamstaal is terughoudend en gebaren worden tot een minimum beperkt. Tussen mensen met een ongelijke status, zoals jong en oud of vrouw en man, wordt de persoon met de lagere status geacht de ander niet rechtstreeks in de ogen te kijken.

Interacties tussen ongetrouwde jonge mensen waren vroeger strikt gereguleerd. Tegenwoordig ontmoeten en socialiseren jonge mannen en vrouwen elkaar op veel plaatsen buitenshuis. Seks voor het huwelijk komt veel voor en veel meisjes eindigen als alleenstaande moeder. Jonge mensen schrijven liefdesbrieven aan elkaar en onderschrijven over het algemeen de westerse ideeën over liefde.

9 - LEEFOMSTANDIGHEDEN

Vóór de Britse kolonisatie leefden de Gusii in twee aparte groepen: de homestead (omochie)- waar een getrouwde man, zijn vrouwen en hun ongetrouwde dochters en onbesneden zonen woonden, en de veekampen (ebisaraat) in de graasgebieden, waar het meeste vee in de gaten werd gehouden door inwonende mannelijke krijgers. Een hofstede bestond uit huizen voor de echtgenotes, huizen voor besneden jongens en mogelijk een kleine daghut voor de echtgenoot. Getrouwde mannen hadden geen eigen huis om te slapen, maar verbleven afwisselend in de huizen van hun echtgenotes. Een compound had verschillende verhoogde graanschuren voor gierst. Het traditionele huis van de Gusii (enyomba) was een rond, raamloos bouwwerk gemaakt van een raamwerk van dunne takken met gedroogde lemen muren en een kegelvormig rieten dak. Tegenwoordig wonen de Gusii nog steeds in verspreide huizen in het midden van boerderijen. Moderne huizen zijn rechthoekig, met rieten of golfplaten daken. Koken gebeurt in een apart gebouw.

10 - GEZINSLEVEN

Moeders zijn eindverantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding van kinderen. Ze delegeren echter veel opvoedingstaken aan andere kinderen in het gezin. Vaders nemen zeer weinig deel aan de opvoeding van kinderen. Grootouders spelen een ondersteunende rol en worden verondersteld kleinkinderen te onderwijzen over correct gedrag en over seksuele zaken. Moeders tonen zelden fysieke of verbale affectie aan kinderen.niet meer bij hun moeder slapen als ze nog heel jong zijn.

Het huwelijk wordt gesloten door de betaling van een bruidsschat (in de vorm van vee en geld), die door de echtgenoot aan de familie van de vrouw wordt betaald. Deze daad vestigt een sociaal goedgekeurd huwelijk. De echtgenoot woont in het huis van zijn familie. Echtscheiding is zeldzaam en vereist de teruggave van de bruidsschat. Na de dood van een echtgenoot kiest een weduwe een echtgenoot uit de broers van de overledene.

Tot de jaren zestig trouwde iedereen zo snel mogelijk na de puberteit. Aan het eind van de jaren zestig begonnen de schikkingen echter toe te nemen. Sindsdien is de periode tussen het begin van het samenwonen en de betaling van het bruidsschat steeds langer geworden. In 1985 kwam minstens 75 procent van alle nieuwe verbintenissen tussen vrouwen en mannen tot stand zonder de betaling van het bruidsschat.Het ontbreken van een bruidsschat betekent dat een verbintenis geen sociale of wettelijke basis heeft; dit heeft geresulteerd in een grote groep arme alleenstaande moeders zonder toegang tot land.

Huishoudens zijn gebaseerd op nucleaire (man, vrouw en kinderen) of polygyne (meerling) families. In polygyne families heeft elke vrouw haar eigen huishouden en is er weinig samenwerking tussen koevinnen. Met de afname van polygynie bestaat een huishouden meestal uit een vrouw en man en hun ongehuwde kinderen. Het kan ook de moeder van de man omvatten, en voor korte periodes,Tot de geboorte van het eerste of tweede kind kunnen een vrouw en haar schoonmoeder samen koken en samenwerken in de landbouw. Getrouwde zonen en hun vrouwen en kinderen onderhouden meestal hun eigen huishouden en middelen.

11 - KLEDING

Er wordt altijd westerse kleding gedragen.

12 - VOEDSEL

Vóór de Britse kolonisatie was het belangrijkste gewas in Gusiiland vingergierst, dat de Gusii als zeer voedzaam beschouwden (ze geloofden ook dat het iemands fysieke en mentale kracht versterkte en de seksuele dapperheid van een man verhoogde). Er werden ook sorghum, bonen en zoete aardappelen verbouwd. Dit voedsel werd aangevuld met vlees en melk van vee en wilde groenten.

Het hoofdbestanddeel is nu maïs, dat tot meel wordt vermalen. Maïsmeel wordt gemengd met kokend water om een dikke deegachtige pasta te vormen. (obokima) Een maaltijd bestaat meestal uit gebakken kool, tomaten en wat aardappelen. Afhankelijk van hoe welgesteld de familie is, kan er kip of geit worden geserveerd. obokima wordt met de vingers tot een lepel gevormd en dan gebruikt om het vlees op te scheppen. Andere populaire voedingsmiddelen zijn zure melk, geitendarmen en gierstpap. Vingergierst was het traditionele hoofdvoedsel vóór de introductie van maïs; het is

13 - ONDERWIJS

Er is veel vraag naar onderwijs. Er zijn ongeveer 200 middelbare scholen, waarvan de meerderheid door de gemeenschap wordt ondersteund. Er zijn ook een aantal privéscholen. Helaas is de middelbare school voor veel gezinnen te duur. Hoewel de basisscholen gratis zijn, zijn er andere kosten, zoals boeken, bouwkosten enzovoort. In de jaren tachtig ging minder dan 50 procent van alle Gusi-kinderen naar het voortgezet onderwijs.school, maar alle Gusi-kinderen gingen naar de basisschool.

14 - CULTUREEL ERFGOED

Oudere mensen kennen veel traditionele liederen. Het favoriete instrument is de obokhano (lier).

15 - WERKGELEGENHEID

De hoge bevolkingsdichtheid heeft de Gusii gedwongen om alle beschikbare ruimte te gebruiken voor landbouw, en gezinnen zijn tegenwoordig niet in staat om genoeg te produceren om zichzelf te voeden. Deels hierdoor hebben veel Gusii een baan buiten de landbouw, hetzij lokaal of in de grote stedelijke centra. Boeren gebruiken ijzeren schoffels en door ossen getrokken ploegen. Boeren houden nog steeds vee (zowel lokale zebu's als Europese soorten),Maïs, cassave, duivenerwten, uien, bananen, aardappelen en tomaten zijn belangrijke commerciële gewassen. In de jaren 1950 was Gusiiland een gevestigde producent van koffie en thee.

Aan het eind van de negentiende eeuw waren vrouwen voornamelijk verantwoordelijk voor het verbouwen van gewassen, het bereiden van voedsel en het schoonmaken van het huis. Mannen hielden zich bezig met oorlogvoering, het bouwen van huizen en hekken, het ontginnen van nieuwe akkers en het hoeden van vee. Hoewel vrouwen het grootste deel van de landbouw voor hun rekening namen, deden mannen veel meer dan tegenwoordig. Nu mannen zich hebben teruggetrokken uit de landbouw, moeten vrouwen de meeste van hun traditionele taken uitvoeren.Vrouwen doen het meeste werk om hun gezin te voeden en veel mannen drinken en bezoeken vrienden terwijl hun vrouwen op het land werken en voor het huishouden zorgen.

16 - SPORTEN

Worstelen was vroeger een populaire sport voor mannen, maar is de laatste jaren afgenomen. Er zijn verschillende westerse atletische activiteiten geïntroduceerd. De populairste sport onder jongens is voetbal, en de meeste scholen hebben een voetbalveld. Andere sporten zijn tafeltennis, netbal (vergelijkbaar met basketbal) en wielrennen.

17 - RECREATIE

Traditionele dansen en muziek waren ooit populair, maar vandaag de dag zijn er op het platteland weinig mogelijkheden voor dergelijk vermaak. Onder mannen bestaat een belangrijke vorm van ontspanning uit het drinken van bier.

18 - AMBACHTEN EN HOBBY'S

In het prekoloniale Gusiiland werden verschillende goederen gemaakt: ijzeren gereedschap, wapens, decoraties, houten gebruiksvoorwerpen, kleine manden voor pap en vergif. Het maken van aardewerk was beperkt en het meeste aardewerk werd door de Luo gemaakt en geïmporteerd. De technisch ingewikkeldste en waardevolste voorwerpen die werden gemaakt waren ijzeren gebruiksvoorwerpen, gemaakt door het smelten van lokaal verkregen erts. Smeden was voorbehouden aan mannen,en smeden werden rijk en invloedrijk.

De speksteensnijwerken van de Gusii worden internationaal erkend. De steen wordt gedolven en gesneden in Tabaka, in het zuiden van Mugirango, waar verschillende families zich specialiseren in deze kunst. Het ambacht levert het gebied een aanzienlijk inkomen op door het toerisme.

19 - SOCIALE PROBLEMEN

Alcoholisme en geweld tegen vrouwen zijn de grootste sociale problemen. Traditioneel mochten alleen oudere mensen grote hoeveelheden plaatselijk gebrouwen bier drinken. (amarua). Vandaag de dag is de sociale controle op het drinken afgebroken en wordt er in hutten overal in het district traditioneel bier en zelfgestookte sterke drank geschonken. Waarschijnlijk drinkt bijna 50 procent van de Gusii op jonge en middelbare leeftijd regelmatig, met een groter aandeel mannen dan vrouwen. Dit zware drinken leidt tot geweld, verwaarlozing van kinderen en armoede. De Gusii hebben ook een hoog moordcijfer in vergelijking met de andere Gusii.Hoewel geweld tegen vrouwen (zoals verkrachting en mishandeling) al eerder deze eeuw deel uitmaakte van de cultuur van de Gusii, is alcohol waarschijnlijk een factor in de toename ervan.

De uitbuiting van vrouwen in de Gusi-samenleving is een ernstig mensenrechtenprobleem. Volgens het gewoonterecht, dat meestal op het platteland wordt gevolgd, kunnen vrouwen geen land, vee of andere middelen erven of bezitten. Hierdoor zijn ze volledig afhankelijk van mannen om te overleven en enige zekerheid voor de toekomst te krijgen. Totdat een vrouw volwassen zonen heeft, staat ze onder het gezag van haar man en moet ze vragentoestemming van hem om het huis te verlaten. Daarnaast passen de Gusii genitale verminking toe bij vrouwen, wat regelmatig gebeurt ondanks dat het bij wet verboden is. Deze operatie, die ook wel vrouwenbesnijdenis wordt genoemd, berooft meisjes van de mogelijkheid tot seksuele bevrediging. De praktijk is bedoeld om meisjes en vrouwen "in het gareel" te houden en heeft de aandacht getrokken van mensenrechtenactivisten.over de hele wereld.

20 - BIBLIOGRAFIE

Arnold, Gay. Modern Kenia. New York: Longman, 1981.

Dinesen, Isak. Uit Afrika. New York: Random House, 1972.

Kenia in beeld. Minneapolis, Minn.: Lerner Publications Co., 1988.

LeVine, Sarah. Moeders en echtgenotes: Gusi-vrouwen in Oost-Afrika. Chicago: University of Chicago Press, 1979.

Liyong, Taban lo. Populaire cultuur van Oost-Afrika. Nairobi: Longman Kenia, 1972.

Stein, R. Kenia Chicago: Children's Press, 1985.

Thema's in de Keniaanse geschiedenis. Athens: Ohio University Press, 1990.

Webb, Lois Sinaiko. Feestdagen van de wereld kookboek voor studenten. Phoenix, Ariz.: Oryx, 1995.

WEBSITES

Ambassade van Kenia, Washington, D.C. [Online] Beschikbaar //www.embassyofkenya.com/ , 1998.

Interknowledge Corp. Kenya. [Online] Beschikbaar //www.geographia.com/kenya/ , 1998.

World Travel Guide. [Online] Beschikbaar //www.wtgonline.com/country/ke/gen.html , 1998.

Lees ook artikel over Gusii van Wikipedia
Scroll naar boven