Xavante - Introductie, Locatie, Taal, Folklore, Religie, Belangrijkste feestdagen, Overgangsrituelen

PRONUNCIATIE: ZHAH-vahn-theh

ALTERNATIEVE NAMEN: Crixá; Curixá; Puxití; Tapacuá

LOCATIE: Brazilië

POPULATIE: Bevolkingsschattingen niet beschikbaar

TAAL:

RELIGIE: Inheemse overtuigingen

1 - INLEIDING

Aan het eind van de zestiende eeuw gaven Portugese kolonisten (buitenlanders die het gebied bezetten en regeerden) in Brazilië de Indianen die het noorden van de regio Goiás bewoonden de volgende namen Xavante, De naam die de indianen voor zichzelf gebruikten was Auwe, wat volk betekent. De Xavante waren talrijk, sterk en opstandig. Ze verzetten zich tegen de invasie van hun land door mijnkampen aan te vallen en het vee en de gewassen van de kolonisten te plunderen. De Portugese regering slaagde er voor het eerst in hen te overheersen in 1784, toen de Xavante in missiedorpen werden ondergebracht, omringd doorOmdat de Xavante zich zo fel tegen de invasie en overheersing hadden verzet, noemden koloniale gouverneurs de periode tussen 1784 en 1788 de "pacificatie" (toen de Xavante tot onderwerping werden gedwongen). Het leven in de missiedorpen was niet vriendelijk voor de Xavante. Een groep overlevende Xavante verliet uiteindelijk de missies en vestigde zich in het oosten van Mato Grosso. Vanaf die tijd tot 1946 waren deXavante wees elke poging tot contact door blanken af.

In de jaren 1940 besloot de Braziliaanse regering om de vestiging van Xavante op hun land aan te moedigen. Sindsdien hebben de Xavante zich aangepast aan de kolonisten, die andere gewoonten hebben. De Xavante behouden echter nog steeds een sterk identiteitsgevoel. Tot 1988 mochten de Xavante, net als alle indianen in Brazilië, niet stemmen of zelf beslissingen nemen. Alle BraziliaanseAmerindianen worden nu als volwaardige burgers beschouwd.

2 - LOCATIE

De Xavante leven in de staat Mato Grosso, in het zuidwesten van Brazilië. Het land is zo groot als Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië samen. Mato Grosso betekent in het Portugees "dichtbegroeid bos". Vroeger lagen de dorpen van de Xavante verspreid over de hele lengte van de Rio das Montes (Montes-rivier). Toen het land in de jaren zestig werd verkocht aan particuliere bedrijven, verdrongen de nieuwe kolonisten de Xavante naar de uitgestrekte woestenij van Oost-Mato Grosso. Het bos is vernietigd. Het land van de Xavante wordt savanne (grasland) genoemd, waaraan ze de voorkeur geven omdatDe savanne is niet geschikt voor het verbouwen van gewassen omdat het erg arm land is. Toch verkiezen de Xavante het boven de tropische jungle.

Over hun hele territorium verspreid liggen stukken tropisch oerwoud. Deze lokale oerwouden leveren water en wilde wortels en vruchten, die de basis vormen van het dieet van de Xavante. Palmen en andere bomen leveren bladeren en hout dat wordt gebruikt om verschillende artefacten te vervaardigen.

3 - TAAL

De Xavante, hoewel verspreid over een uitgestrekt gebied, delen een gemeenschappelijke taal en cultuur. Ze zijn een van de Gê-sprekende stammen van Amazonia. Ze zijn ook bekend onder de namen Crixá, Curixá, Puxití en Tapacuá. Het begrijpen van hun taal leidt tot een dieper begrip van hun cultuur. Ro was'té-di, bijvoorbeeld, is wat de Xavante lokale jungle noemen. Ro betekent "land" en was'té betekent "slecht". Ze maken er geen geheim van dat ze een hekel hebben aan alles wat geen open savanne is. ro pse-di of ro we: pse betekent "goed" en wij betekent "mooi" of "prachtig".

4 - FOLKLORE

De Xavante-traditie is rijk aan legenden die natuurverschijnselen en hun geschiedenis proberen te verklaren. Veel legenden benadrukken de waarde van de kwaliteiten die de Xavante het meest waarderen - kracht en moed. Een legende vertelt over twee jonge mannen die de kracht hadden om nieuwe fruitsoorten te laten groeien, door alleen hun woorden te gebruiken. Maar er kwam een tijd dat ze hun krachten begonnen te gebruiken om hun vrienden bang te maken. Uiteindelijk werden zeDe Xavante gebruiken het hout van die bomen om stokken te maken die ze in hun oren steken om zich te beschermen tegen gevaren zoals jaguars en nare dromen.

De Xavante geloven dat de sterren de ogen zijn van hemelse mensen die ons van bovenaf in de gaten houden. Het gebeurde dat een jongeman eens verliefd werd op de schoonheid van een bepaalde ster. Toen hij in slaap viel, kwam de ster naar de aarde in de vorm van een vrouw en vond hem. Hun liefde groeide en de palm waarop ze zaten, nam hen mee naar de hemel. Toen de jongeman terugkwam op aarde,hij vertelde zijn familie over zijn affaire en ging terug naar de hemel en bleef voor altijd bij zijn geliefde.

5 - RELIGIE

Xavante houden zich meer bezig met verandering of ontdekking dan met de scheppingskwestie. "De wereld is geschapen omdat er in het begin niets was" was een verklaring die aan een geïnteresseerde academicus werd gegeven. "Toen kwam Aiwamdzú uit de aarde. Hij was de schepper en hij was Xavante." Toen Aiwamdzú verscheen, bestond de aarde al, maar ze was leeg. Het oosten - het begin van de hemel - was nog niet geschapen.Het noorden en het zuiden werden later geschapen, evenals de blanken en hun steden. Meer gedetailleerde oorsprongsmythen vertellen over mensen die menselijk werden nadat ze als dieren waren. Het geloof en de ceremonies van de Xavante draaien om hun eerbied voor het leven en vruchtbaarheid.

6 - GROTE FEESTDAGEN

Xavante vakanties zijn vol vreugde en geluk. Sommige vakanties zijn gericht op het terugbrengen van de goede tijden, die bekend staan als Roweda. Hoewel in veel van hun feestdagen de mannen een actievere rol hebben dan de vrouwen, hebben sommige feestdagen vrouwen als centrale figuren. Een daarvan is de ceremonie van de naamgeving van een kind, waarin veel van de opgevoerde legendes vrouwen als hoofdrolspelers hebben. Ze vertellen over de vrouwelijke bijdragen aan hun culturele rijkdom.

7 - OVERGANGSRITUELEN

De Xavante zijn verdeeld in groepen op basis van hun leeftijd: baby's; niet-baby's; kinderen; jongens en meisjes; vrijgezellen; jonge mannen en vrouwen; volwassen mannen en vrouwen; en ouderen. De overgang van de ene groep naar de volgende wordt gevierd met speciale rituelen, liederen en dansen. Wanneer een groep de puberteit bereikt, verlaten de jongens het huis en verhuizen ze naar de vrijgezellenhut. Tijdens deze overgang worden hun oren doorboord enZe nemen lange baden in de rivier, krijgen cadeautjes en doen mee aan wedstrijden. Door middel van dramatische voorstellingen van legendes leren ze de oorsprong en betekenis van de nieuwe rol die ze op het punt staan op te nemen.

Onder de Xavante is het aangaan van een huwelijk een proces dat strikt gereguleerd wordt door wetten. Huwelijksrelaties binnen families worden ontmoedigd. De huwelijksbeslissingen worden voornamelijk door de ouders genomen. Ze luisteren echter wel naar hun kinderen en houden rekening met hun gevoelens.

8 - RELATIES

Hun artistieke, felgekleurde lichaamsschilderingen, de vreugde en energie die ze uitstralen via hun liederen en dansen en de wijsheid die ze uitstralen via hun rituelen stralen vitaliteit uit en een toewijding om te overleven.

Het gemeenschapsgevoel van de Xavante komt duidelijk naar voren in de manier waarop ze hun economie organiseren. Ze wisselen goederen uit en verdelen hun rijkdom om zowel voor individuele families als voor de hele stam te zorgen. Dit geef-en-neem systeem garandeert het voortbestaan van de hele groep.

9 - LEEFOMSTANDIGHEDEN

Sinds het midden van de twintigste eeuw zijn de Xavante niet langer nomadisch (zwervers die voedselbronnen volgen). Ze leven nu in onafhankelijke, hoefijzervormige dorpen op de open savanne. In het midden van het hoefijzer worden de vergaderingen van de wethouders (vertegenwoordigers) gehouden, waar belangrijke beslissingen worden genomen. De meeste Xavante wonen in "bijenkorf"-huizen. De ronde, door vrouwen gebouwdeDe bouwsels zijn gemaakt van stokken en riet en zijn tot aan de grond bedekt met palmbladeren. Maximaal drie families kunnen één huis delen. Binnen in de huizen is het licht altijd schemerig en blijft de rook en geur van het koken hangen terwijl insecten rondkruipen of zoemen.

10 - GEZINSLEVEN

Vrouwen zijn de koninginnen van de Xavante huizen. Ze bouwen de huizen en binnen bereiden ze het voedsel en delen het uit. Verzamelen, de belangrijkste economische activiteit, is voornamelijk het werk van een vrouw. Hoewel het niet als een prestigieuze activiteit wordt beschouwd, is het essentieel voor het huishouden en het overleven van de groep. Het is ook een van de weinige gelegenheden voor vrouwen om er samen op uit te gaan en een leuke tijd te hebben.

Het is heel gewoon om Xavante-mannen te vinden die met meer dan één vrouw getrouwd zijn, een praktijk die bekend staat als polygynie.

11 - KLEDING

Zoals veel stammen in het oosten van Brazilië, gingen de Xavante oorspronkelijk vrijwel naakt. Ze versierden hun lichaam met een overvloed aan ornamenten (zoals oorstokjes), opvallende kapsels, lichaamsbeschildering en tatoeages.

Traditioneel droegen mannen altijd een penisschede vanaf het moment dat ze de vrijgezellenhut betraden. De schede is een kleine kegelvormige spiraal van palmitoschors. Hij wordt over de plooien van de voorhuid gedragen en bedekt alleen het topje van de penis. Mannen deden hem alleen af als ze moesten plassen of seks hadden. Als hij afviel tijdens het hardlopen of baden, zou dat tot grote schaamte leiden.

Tegenwoordig dragen mannen echter meestal korte broeken en de meesten dragen niet langer hun penisscheden of oordopjes. Vrouwen dragen nu kleding en zelfs make-up als ze die kunnen krijgen. In traditionele Xavante gemeenschappen waren het de mannen die zich opmaakten, maar dat is veranderd sinds het contact met blanken en andere stammen.

12 - VOEDSEL

De Xavante hebben een echte passie voor vlees. Het vlees dat er in overvloed is, is dat van herten en miereneters. Varkens, wild of tam, steppe-ratten, apen en gordeldieren, evenals de meeste vogels, maken ook deel uit van hun dieet. Schildpadden worden gezocht voor hun vlees en hun voedzame eieren.

Afgezien van hun voorkeuren leven de Xavante voornamelijk van wortels, noten en vruchten, die gemakkelijker te verkrijgen zijn. De wortels worden gekookt of geroosterd. Noten en palmitos (eetbare scheuten van een palm) worden het hele jaar door gegeten. Noten, vooral babassú noten, zijn een constante in het dieet van de Xavante. Johannesbrood, burití (een vrucht met een hoog vitamine-C-gehalte), en piquí De Xavante eten ook honing wanneer ze een bijenkorf zien. Omdat veel bijen niet bijen, klimmen de Xavante gewoon in de bomen, openen de korf en eten de inhoud, bijen en al.

13 - ONDERWIJS

Het niveau van formele scholing onder de Xavante varieert. In sommige dorpen spreken slechts een of twee van de jongere mannen een beetje Portugees om met de buitenwereld om te gaan. In andere dorpen zijn de meeste kinderen en jonge Xavante geletterd (kunnen lezen en schrijven) en sommigen zijn leraar geworden in hun woonplaats.

De vaardigheden die nodig zijn om het leven aan te kunnen - zoals het leren overwinnen van uitputting, pijn en angst - worden door de ouderen aangeleerd via traditionele legenden. Vele dragen de boodschap: "Wees sterk en moedig en vermenigvuldig je". De opvoeding van kinderen is een gedeelde verantwoordelijkheid. In de eerste jaren is de moeder de belangrijkste figuur. Naarmate ze ouder worden, helpen grootouders met de opvoeding van de meisjes. Jongens worden begeleid doorhun peetvaders, een groep jonge mannen van ongeveer tien jaar ouder.

14 - CULTUREEL ERFGOED

Muziek en dans vormen de kern van de Xavante ceremonies. Groepen mannen zingen van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat, verstoppen kalebassen die de meisjes moeten halen en slaan de tijd met rammelaars gemaakt van varkenstanden. Om de melodieën tot leven te laten komen, choreograferen de Xavante dansen in een reeks zeer geformaliseerde patronen. Deze zijn ontworpen om zowel de uitvoerders als het publiek te inspireren en te verrukken.toeschouwers.

15 - WERKGELEGENHEID

De Xavante beoefenen zwerflandbouw. Tegen het einde van het regenseizoen velt een man een hectare of twee bomen en laat ze drogen. Vlak voordat het volgende regenseizoen begint, steekt hij ze in brand. De as voegt minerale voedingsstoffen toe aan de bodem. De Xavante verbouwen gewassen die vrijwel geen verzorging nodig hebben, zoals maïs, bonen en pompoenen. De belangrijkste basis van het dieet van de Xavante is wildwortels, noten en vruchten verzameld tijdens hun zwerftochten.

Jagen is de passie van de Xavante mannen. De traditionele manier van jagen is het gebruik van darts met curare (een formule waarvan het actieve ingrediënt afkomstig is van het sap van de wijnstok) Strychnos toxifera). Het blokkeert zenuwimpulsen naar de spieren zodat ze slap worden en het dier gewoon op de grond valt. Moderne Xavante jagen met geweren.

Traditioneel werd er ook met gif gevist. Sap van bosranken verspreidde zich door het water, waardoor het ademhalingsapparaat van de vissen werd verlamd, maar het vlees eetbaar bleef. De introductie van metalen haken en nylon heeft het vissen een stuk eenvoudiger gemaakt.

16 - SPORTEN

De Xavante zijn uitstekende hardlopers. Vaak wel één keer per week nemen teams van estafettelopers het tegen elkaar op in een lange race die ver op de vlakte kan beginnen en eindigt met een sprint naar het dorp. Elke loper draagt een lengte van een burití-palm die ongeveer 80 kilo weegt. Ze versieren hun lichaam met plantaardige kleurstoffen en elk van hen bindt een wit koord om hun nek, met de getufte uiteinden aan de voorkant als eenDe Xavante staan erom bekend dat ze te voet wild kunnen vangen.

In sommige gemeenschappen hebben de Xavante een passie voor voetbal ontwikkeld. Iedereen speelt, jong en oud, en als alle mannen moe worden van het spelen, nemen de vrouwen het over.

17 - RECREATIE

De jacht is niet alleen een middel van bestaan, maar ook een bron van vermaak. Xavante-mannen besteden uren aan het plannen van trektochten en het vertellen van verhalen over gevechten en jachtexplosies. Xavante-mannen genieten van alle aspecten van de jacht, vooral omdat ze zo in het openbaar hun mannelijkheid kunnen tonen.

Xavante ceremonies worden wel vergeleken met klassiek ballet. Uitvoerenden proberen een harmonieus schouwspel te creëren waarbij schoonheid het belangrijkste is. Het Xavante woord voor "ceremonie" is dasïpse, wat vertaald kan worden als "iets dat zichzelf goed maakt". De voorstellingen worden zorgvuldig voorbereid, worden zowel door spelers als toeschouwers gewaardeerd en worden beschouwd als een belangrijke vorm van esthetische expressie.

18 - AMBACHTEN EN HOBBY'S

Een van de eerste Xavante artefacten die bekend werden bij de buitenwereld waren de uibro. De uibro, die vooral door jonge mannen wordt gebruikt, zijn oorlogsknuppels die macht symboliseren. Ze worden gemaakt van een jonge boom, met aan één uiteinde een deel van de wortel als knop. Het andere uiteinde wordt tot een punt geslepen en de knots wordt blootgesteld aan de hitte van het vuur om hem hard te maken.

Het beschilderen van het lichaam is een van de mooiste kunstvormen van de Xavante. Andere ambachten zijn het maken van huishoudelijke voorwerpen van hout, piranha-tanden en de klauwen van het grote gordeldier. Palmbladeren en boomschors worden gevlochten om de meeste huishoudelijke gebruiksvoorwerpen te maken, zoals manden, matten en waaiers.

19 - SOCIALE PROBLEMEN

De indianenstammen in Brazilië gaan nog steeds gebukt onder kolonisatie. De groepen die de Europese invasie en kolonisatie van Amerika overleefden, worden nu van hun land verdrongen door particuliere bedrijven. Door het contact met blanken moeten de Xavante ook de nationale taal en cultuur leren om te kunnen functioneren in de nieuwe, opgelegde manier van leven. Onderwijs is echter niet haalbaar...Velen zijn niet in staat om hun traditionele manieren te behouden of zich aan te passen aan de nieuwe.

Desondanks worden de Xavante erkend als een van de krachtigste Braziliaanse stammen. Ze sturen regelmatig hun vertegenwoordiger naar Brasilia (het Federale District van Brazilië) om hun rechten te verdedigen en aan te dringen op een betere behandeling. De Xavante Mario Juruna, de eerste indiaan die afgevaardigde werd in het Braziliaanse parlement, sprak over de gevaren en de wensen van zijn volk: "Indiaanse rijkdom ligt inIndianen kunnen en willen hun eigen weg kiezen, en deze weg is geen beschaving gemaakt door blanken ... Indiaanse beschaving is menselijker. We willen geen paternalistische bescherming [in de stijl van een machtigere vader] van blanken. Indianen vandaag de dag ... willen politieke macht."

20 - BIBLIOGRAFIE

Bennett, Ross S., red. Verloren rijken, levende stammen. Washington, D.C.: National Geographic Book Service, 1982.

Graham, Laura R. Het uitvoeren van dromen: vertogen over onsterfelijkheid onder Xavante van Centraal Brazilië. Austin: University of Texas Press, 1995.

Maybury-Lewis, David. Akwe-Shavante Genootschap. Oxford: Oxford University Press, 1974.

Steward, Julian Haynes, red. Handboek voor Zuid-Amerikaanse Indianen. New York: Cooper Square, 1963

WEBSITES

Braziliaanse ambassade, Washington, D.C. [Online]Beschikbaar //www.brasil.emb.nw.dc.us/ , 1998.

Interknowledge Corporation. [Online] Beschikbaar //www.interknowledge.com/brazil/ , 1998.

World Travel Guide. [Online] Beschikbaar //www.wtgonline.com/country/br/gen.html , 1998.

Scroll naar boven