EXPEDITIE westerwolde CULTURE

Javaans - Introductie, Locatie, Taal, Folklore, Religie, Belangrijkste feestdagen, Overgangsrituelen

Door Butler KieranGeplaatst op Geplaatst in Geschiedenis

PRONUNCIATIE: jav-uh-NEEZ

LOCATIE: Indonesië (Midden- en Oost-Java [minus het eiland Madura], en de Speciale Regio Jogjakarta)

POPULATIE: 60-80 miljoen

TAAL: Javaans

RELIGIE: Islam; Christendom (Rooms-katholicisme); volksreligie

1 - INLEIDING

De Javanen zijn de dominante etnische groep van Indonesië. Niet-Javaanse Indonesiërs klagen vaak over een Javaans "kolonialisme" dat de Nederlandse versie heeft vervangen. Hoewel de Javaanse cultuur gewoon een regionale cultuur is, heeft het veel meer invloed op de nationale cultuur.

De Austronesische voorouders van de Javanen arriveerden misschien al in 3000 voor Christus vanaf de kust van Kalimantan. Blijkbaar was de landbouwrijkdom van het eiland al vanaf de vroegste tijden bekend: "Java" komt van het Sanskriet Yavadvipa ("eiland van gerst").

In de loop der eeuwen ontstonden er verschillende inheemse Javaanse staten. De meeste waren fragiele coalities van regionale heren onder centrale dynastieën, vaak verwikkeld in een bloedige opvolgingsstrijd. In de vijftiende eeuw na Christus vielen de havens aan de noordkust van Java onder de invloed van het islamitische Malakka en onder de heerschappij van de afstammelingen van niet-Javaanse moslimkooplieden. De Nederlandse regering nam de controle over Java inEen bevolkingsexplosie maakte van drie miljoen Javanen in 1800 achtentwintig miljoen in 1900. De Javanen namen het voortouw in de islamitische, communistische en nationalistische bewegingen die het kolonialisme vanaf het begin van de twintigste eeuw uitdaagden.

2 - LOCATIE

Het eiland Java is ongeveer zo groot als Groot-Brittannië. Ongeveer 63 procent van het eiland is gecultiveerd; 25 procent van het oppervlak is gewijd aan natte rijstvelden. De noordelijke kustvlakte kijkt uit op de ondiepe en drukke Javazee. Langs de zuidelijke kust vallen de plateaus scherp naar de Indische Oceaan. Het Javaanse thuisland bestaat uit de provincies Midden-Java en Oost-Java (minus het eiland Madura) enDe speciale regio Jogjakarta. Javanen hebben zich ook eeuwenlang gevestigd langs de noordkust van West-Java, met name in het gebied van Cirebon en Banten.

Met 60 tot 80 miljoen inwoners maken de Javanen meer dan 40 procent uit van de totale bevolking van Indonesië.

3 - TAAL

De Javaanse taal is Austronesisch en lijkt het meest op het naburige Sandiness en Madurese. Het is verdeeld in verschillende regionale dialecten.

Een spreker van het Javaans moet zijn of haar "spraakniveau" aanpassen aan de status van de aangesproken persoon. Er zijn in principe twee "spraakniveaus": nikko en kromo . Nikko Het is alleen gepast om nikko te gebruiken met mensen van gelijke status die men goed kent, en met sociale ondergeschikten. Kromo wordt gesproken tegen oudere mensen, mensen met een hogere status en mensen van wie de spreker de status nog niet kent. Veel van de meest elementaire zinnen verschillen duidelijk op de twee niveaus. In nikko is "Waar [kom je] vandaan?" Soko ngendi. In kromo is het Saking pundi. Het beheersen van kromo is een aangeleerde vaardigheid.

Javanen gebruiken geen achternamen. Ze gebruiken slechts één persoonlijke naam. Twee voorbeelden zijn de namen van de twintigste-eeuwse Indonesische leiders Soekarno en Soeharto, beiden Javanen.

4 - FOLKLORE

Javanen erkennen verschillende klassen van bovennatuurlijke wezens. Memedis zijn angstaanjagende geesten, waaronder de gendruwo, die zich voordoen als bekende familieleden om ze te ontvoeren en onzichtbaar te maken. Als het slachtoffer voedsel aanneemt van de gendruwo, blijft hij of zij voor altijd onzichtbaar.

De grootste geest is Ratu Kidul, de koningin van de Zuidzee. Men gelooft dat zij de mystieke bruid is van de heersers van Java. Haar favoriete kleur is groen. Jonge mannen vermijden groen te dragen als ze aan de kust van de Indische Oceaan zijn, zodat ze niet naar beneden worden getrokken in het onderwaterrijk van Ratu Kidul.

Een andere reeks legendarische figuren zijn de wali songo. Dit zijn de negen heilige mannen die de Islam naar Java brachten. Aan hen worden magische krachten toegeschreven, zoals vliegen.

5 - RELIGIE

Op een fractie na zijn alle Javanen moslim, maar slechts een deel volgt regelmatig de "vijf zuilen van de islam" en andere praktijken van de orthodoxe islam uit het Midden-Oosten. Ze worden ook wel santri De "conservatieven" houden vast aan de orthodoxe islam zoals die eeuwenlang door de Javanen is gepraktiseerd. De "modernisten" verwerpen lokale tradities en omarmen een vorm van islam die wordt ondersteund door westerse onderwijsinstellingen.

Niet-santri Javaanse moslims worden in de volksmond aangeduid als abangan of Islam kejawen. Zij verrichten niet de vijf dagelijkse gebeden, vasten niet tijdens de maand Ramadan en maken ook geen bedevaart naar Mekka. Hun religieuze leven concentreert zich op rituele maaltijden genaamd slametan.

Maar liefst 12 procent van de bevolking van het eiland Java hangt andere religies dan de Islam aan. Er zijn enkele honderdduizenden christenen. Onder hen zijn vooral de rooms-katholieken talrijk.

6 - GROTE FEESTDAGEN

De eerste dag (beginnend bij zonsondergang) van het Islamitische jaar ( 1 Soera) wordt beschouwd als een speciale dag. Op de vooravond van de feestdag blijven mensen de hele nacht op. Ze kijken naar processies zoals de kirab pusaka (paraderen van de koninklijke erfstukken) in de stad Solo. Velen mediteren op bergen of stranden. De geboortedag van Mohammed ( 12 Mulud) wordt gevierd in Yogya en Solo door het houden van de Sekaten kermis in de week voorafgaand aan de datum. Oude gamelans (Op de feestdag zelf is er een processie met drie of meer "bergen" van kleefrijst (die mannelijk, vrouwelijk en baby symboliseren).

7 - OVERGANGSRITUELEN

Op de vijfendertigste dag na de geboorte wordt er een ceremonie gehouden met speciaal eten en veel familiefeest.

Gearrangeerde huwelijken komen nog steeds voor in dorpen, maar de meeste Javanen kiezen hun eigen partner. Het proces begint met de man die de vader of mannelijke voogd van de vrouw formeel vraagt om een huwelijk te sluiten. (wali) Op de avond voor de bruiloft bezoeken de verwanten van de vrouw de graven van voorouders om hun zegen te vragen. Verwanten, buren en vrienden komen voor een slametan feest.

De huwelijksceremonie zelf is het sluiten van het islamitische huwelijkscontract tussen de bruidegom en de vader of wali van de bruid. De bruidegom gaat met zijn gezelschap naar het huis van de bruid. Er is een feestelijke maaltijd met muziek en dans. De bruidegom mag de bruid na vijf dagen meenemen. De trend is tegenwoordig dat rijke families hun status tonen door de meer uitgebreide traditionele trouwceremonie nieuw leven in te blazen.ceremonies.

Javaanse greep slametan (ceremonies) voor de overledene op de derde, zevende, veertigste, honderdste en duizendste dag na overlijden. Op de Ramadan en bepaalde andere feestdagen leggen mensen bloemen op het graf van hun overleden dierbaren.

8 - RELATIES

De Javanen gaan confrontaties ten koste van alles uit de weg. Ze reageren zelfs op verontrustend nieuws met een berustende glimlach en zachte woorden. Ze geven nooit een directe afwijzing op een verzoek (ze zijn echter erg goed in het geven en aannemen van hints). Naast beleefde spraak vereist gepast respect gepaste lichaamstaal: buigen en langzame, sierlijke bewegingen. Kinderen die nog niet hebben geleerd zich te gedragen als een volwassene, worden niet gerespecteerd.waardige manier worden gezegd te zijn durung jawa, "nog geen Javanen."

9 - LEEFOMSTANDIGHEDEN

In Javaanse dorpen worden individuele huizen en erven omheind door bamboe hekken. Dorpshuizen staan op de grond en hebben aarden vloeren. Ze hebben een geraamte van bamboe, palmbomen of teakhout. De muren zijn van gevlochten bamboe. (gedek), houten planken of bakstenen. De daken zijn gemaakt van gedroogde palmbladeren (blarak) Traditionele huizen hebben geen ramen. Licht en lucht komen binnen via kieren in de muren of gaten in het dak.

10 - GEZINSLEVEN

Het kerngezin (kuluwarga of somah) is de basiseenheid van de Javaanse samenleving. Het omvat een echtpaar en hun ongetrouwde kinderen. Soms omvat een huishouden ook andere familieleden en getrouwde kinderen en hun gezinnen. Een echtpaar geeft de voorkeur aan het opzetten van een apart huishouden als ze het zich kunnen veroorloven. Anders trekken ze meestal in bij de ouders van de vrouw. Het nemen van meer dan één vrouw is zeldzaam. Het scheidingspercentage is hoog onder dorpsbewoners.Na een scheiding blijven de kinderen bij de moeder. Als ze opnieuw trouwt, kunnen de kinderen bij andere familieleden gaan wonen.

Javaanse moeders blijven hun hele leven dicht bij hun kinderen. Vaders worden echter afstandelijker als de kinderen vier jaar oud zijn. Vaders worden beschouwd als het hoofd van het huis, maar de moeder heeft meer de touwtjes in handen. Ouders worden geacht hun kinderen voortdurend te corrigeren en te adviseren, hoe oud het kind ook is. Kinderen hebben echter nooit kritiek op hun kinderen of corrigeren ze nooit.ouders, behalve op de meest indirecte manieren.

Afstammelingen van een gemeenschappelijke overgrootouder vormen een golongan of sanak-sadulur. Hun leden helpen elkaar bij het houden van grote feesten en komen samen op islamitische feestdagen. Nog groter is de alurwaris, een verwantschapsgroep die zich richt op de zorg voor de graven van een gemeenschappelijke voorouder zeven generaties terug.

11 - KLEDING

Voor alledaagse kleding volgen Javanen de Indonesische kledingstijl. Mannen en vrouwen dragen ook vaak sarongs (een rokachtig kledingstuk) in het openbaar. Ceremoniële kleding voor mannen bestaat uit een sarong, overhemd met hoge kraag, jasje en een blangkon, een hoofddoek die gewikkeld is om op een keppel te lijken. Vrouwen dragen de sarong, kebaya (blouse met lange mouwen), en selendang (sjerp over de schouder). Het kapsel van de vrouw heet sanggul (lang haar in een dikke, platte knot aan de achterkant - nu bereikt met een toevoeging van een pruik). Handtassen worden altijd gedragen. Traditionele danskostuums en trouwkledij laten de borst bloot voor mannen en de schouders bloot voor vrouwen.

12 - VOEDSEL

De meest voorkomende maaltijdingrediënten zijn rijst, roergebakken groenten en gedroogde gezouten vis, tahu (tofu), tempeh (een reep gefermenteerde sojabonen), krupuk (vis- of garnalencrackers), en sambel (Favoriete gerechten zijn onder andere gado-gado (een salade van gedeeltelijk gekookte groenten gegeten met een pindasaus), sayur lodeh (een stoofpot van groenten en kokosmelk), pergedel (vette aardappelbeignets), en soto (soep met kip, noedels en andere ingrediënten). Gerechten van Chinese oorsprong zijn erg populair, zoals bakso (gehaktballensoep), bakmi (gebakken noedels), en Kaap (roergebakken vlees en groenten). Gangbare desserts zijn gethuk (een gestoomde cassave schotel gekleurd roze, groen of wit) en verschillende kleefrijst bereidingen (jenang dodol, klepon, en wajik).

Recept

Nasi Tumpeng (Feestelijke Rijstkegel)

Ingrediënten

  • 6 kopjes gekookte witte rijst
  • 6 uitjes
  • 1 hardgekookt ei
  • 1 kleine sjalot of zilverui
  • 1 kleine rode chilipeper
  • Bamboe spies

Routebeschrijving

  1. Kegel de rijst met schone handen tot een kegelvorm met een diameter van ongeveer 5 cm en een hoogte van ongeveer 5 cm. Druk stevig aan om een kegel te vormen die zijn vorm behoudt.
  2. Schil voorzichtig zes of acht stukken groene sint-jakobsschelp en bind ze ongeveer 2 cm van het uiteinde samen (je kunt hiervoor een elastiekje gebruiken).
  3. Plaats het vastgebonden uiteinde bovenop de rijstkegel. Drapeer de groene uiteinden gelijkmatig om strepen te vormen langs de zijkant van de kegel.
  4. Rijg de chili, zilverui of sjalot en hardgekookt ei aan de spies. Steek de spies voorzichtig in de rijstkegel om een garnering bovenop de kegel te maken.

Javanen kopen vaak bereid voedsel van marskramers die hun ronde doen door de wijken. Ze genieten van lesehan, laat op de avond dineren op matten die worden geleverd door verkopers van etenswaren op het trottoir. Voor speciale gelegenheden kunnen de tumpeng slematan, een kegelvormig hoopje gestoomde rijst, wordt ceremonieel geserveerd. De eregast houdt een mes in zijn rechterhand en een lepel in zijn linker. Eerst snijdt hij de bovenkant van de kegel af, meestal met een hardgekookt ei en wat pepers als garnering, en legt deze op een serveerbord. Dan snijdt hij een horizontale plak van de bovenkant van de rijstkegel en serveert deze aan de meest gerespecteerde (meestal deoudste) gast.

13 - ONDERWIJS

Zie het artikel over "Indonesiërs" in dit hoofdstuk.

14 - CULTUREEL ERFGOED

De volledige gamelan orkest is een belangrijk onderdeel van traditionele rituelen, festiviteiten en theater. Het bestaat uit bronzen gongs, metallofonen met toetsen (zoals xylofoons), trommels, een fluit, een rebab viool en een celempung Er zijn ook mannelijke en vrouwelijke vocalisten. De muziek (zowel harde als zachte stijlen) omvat honderden composities (gending) in verschillende vormen.

Traditionele dans legt de nadruk op precieze beheersing van het lichaam, vooral in sierlijke handbewegingen. De meest vereerde dansen zijn de bedoyo en srimpi, waarin jonge vrouwen symbolisch het gevecht uitbeelden. Mannelijke dansen omvatten de tari topeng waarin solo-artiesten folkloristische personages uitbeelden.

De Javaanse literatuur gaat terug tot de elfde eeuw na Christus, te beginnen met bewerkingen van de Hindoe-epieken Ramayana en Mahabharata. De vroegste overgeleverde literatuur in modern Javaans omvat babad, Romans en korte verhalen worden in het Javaans geproduceerd, maar moeten concurreren met bekendere werken in het Indonesisch.

15 - WERKGELEGENHEID

Zo'n 60 procent van de Javanen leeft van de landbouw. Ze verbouwen natte rijst en droge velden. (tegalan) In berggebieden doen veel boeren aan tuinbouw (groenten en fruit).

Traditioneel kijken Javanen neer op handenarbeid en commerciële beroepen. Ze geven de voorkeur aan witteboordenbanen en ambiëren vooral bureaucratische diensten. De meeste Javanen die geen landbouwbedrijven zijn, werken echter als ambachtsman of als kleine handelaar (velen zijn vrouw). Met de economische bloei van Indonesië nemen meer Javanen fabrieks- of dienstbanen aan. Armoede heeft veel Javanen gedwongen tot banen met een lage status, zoals dienstmeisje,straatventer, ritjesmaker, parkeerwachter of ngamen (straatmuzikant die speelt op trottoirs of in bussen tussen haltes).

16 - SPORTEN

Zie het artikel over "Indonesiërs" in dit hoofdstuk.

17 - RECREATIE

Over het algemeen geven Javanen uit de stedelijke middenklasse de voorkeur aan popcultuur boven traditionele podiumkunsten als bron van vermaak, maar de armen in de steden, boeren en sommige leden van de elite genieten nog steeds van traditionele podiumkunsten.

Java's meesterlijke kunstvorm is de wayang kulit Schaduwpoppenspel: platte poppen worden gemanipuleerd tegen een scherm dat verlicht wordt door een lamp of elektrische lamp boven het hoofd. De toneelstukken zijn gebaseerd op de Hindoe-epossen Mahabharata en Ramayana Tegenwoordig wordt wayang uitgezonden op de radio, vanuit openluchtrestaurants.

Tegenwoordig is een populaire vorm van theater het Midden-Javaanse ketoprak. Gebaseerd op verhalen uit de Javaanse geschiedenis en Chinese en Arabische verhalen, ligt de nadruk meer op gesproken komedie en melodrama dan op muziek en dans.

18 - AMBACHTEN EN HOBBY'S

Batiktextiel is het bekendste Javaanse ambacht. De ingewikkelde ontwerpen worden in verschillende verfbeurten gemaakt. De ruimte die niet in een bepaalde kleur wordt geverfd, wordt bedekt met was. Batikstijlen verschillen radicaal. Sommige leggen de nadruk op dichte geometrische patronen in bruin, indigo en wit. Andere hebben delicate bloempatronen in rood en andere felle kleuren.

Andere opmerkelijke ambachten zijn leerbewerking ( wayang poppen), houtsnijwerk (dansmaskers, meubels en schermen), pottenbakken, glasschilderen en ijzersmeden ( kris zwaarden).

19 - SOCIALE PROBLEMEN

Javaanse boeren moeten zichzelf onderhouden met steeds kleinere landbezitjes. Velen verliezen hun land en moeten pachtboeren, deelpachters of loonarbeiders worden voor de beter gesitueerde boeren die zich kunstmest en wat machines kunnen veroorloven. Het leger helpt industriëlen bij het onderdrukken van arbeidsonrust in de fabrieken die zich vermenigvuldigen in de overvolle steden van Java.

20 - BIBLIOGRAFIE

Keeler, Ward. Javaanse Schaduwspelen, Javaanse Zelven. Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1987.

Oey, Eric, red. Java: Tuin van het Oosten. Lincoln-wood, Ill.: Passport Books, 1991.

WEBSITES

Indonesische ambassade in Canada. [Online] Beschikbaar //www.prica.org/ , 1998.

Interknowledge Corp. [Online] Beschikbaar //www.interknowledge.com/indonesia/ , 1998.

World Travel Guide. Indonesië. [Online] Beschikbaar //www.wtgonline.com/country/id/gen.html , 1998.

Lees ook artikel over Javaans van Wikipedia
Scroll naar boven