misschien wel de laatste ortolaan
benthe van aalst in gesprek met monika wolgast
monika wolgast maakt grote abstract expressionistische schilderijen. ik zie beweging, dynamiek en veel kleur. zo op het eerste gezicht lijken kleur en verf het onderwerp van de schilderijen te zijn, maar de titels doen anders vermoeden. monika maakt series met titels als falling down, vuur en hersenenheimer. dit maakt dat ik op zoek ga naar het verband tussen de titel en wat er op het schilderij te zien is. soms denk ik het verband te zien, maar vaak blijft het voor mij een raadsel. ik ben benieuwd of dat na mijn gesprek met monika anders zal zijn en zoek haar op in haar atelier in ontswedde.
wat ik fascinerend vind is dat je werk tijdens je studie aan de klassieke academie in groningen, voornamelijk bestaat uit portretten, landschappen en stillevens. en dan ineens, na het voltooien van de studie in 2011 laat je dat helemaal los. alsof je dan je eigen ding bent gaan doen. heb je dat zelf ook zo ervaren?
“ja. het werd al duidelijk op de academie dat ik meer aanleg had voor action painting en vrij werken, dan het schilderen naar waarneming. dat wist ik vantevoren ook niet dat dat zou gebeuren. in het tweede jaar werd ik daarin gestimuleerd door een docent die nu niet meer aan de academie werkt. hij heeft mij daarin goed op weg geholpen.”
er was dus wel ruimte voor om zo te werken op de academie waar de focus toch voornamelijk ligt op figuratieve en realistische kunst?
“ik mocht het. omdat het duidelijk aanwezig was bij mij en ook goede resultaten opleverde. maar ik mocht het alleen doen als ik ook het gewone lesprogramma volgde. dat heb ik ook gedaan want dat was ook mijn wens. ik heb vanaf het begin gevoeld dat ik dat heel hard nodig had om ook de technische kant te leren. ik ben dus een beetje scheef door de opleiding gegaan. dat was best moeilijk want de docenten stonden er niet allemaal achter. uiteindelijk mocht ik met mijn vrije werk afstuderen. ik was de enige die dat deed in mijn klas.”
op de klassieke academie heb je dus je eigen stijl ontdekt?
“ja, in ieder geval wist ik dat ik niet naar waarneming verder ging, dat gaf me niet genoeg voldoening. maar het was een moeilijke weg, zoals ik nu werk, dat moest ik helemaal zelf uitvinden, daar had ik geen begeleiding bij.”
hoe heb je dat gedaan? ben je andere kunstenaars gaan bestuderen?
“tijdens mijn opleiding durfde ik dat niet. ik dacht dan ben ik verloren en wil ik alleen nog maar vrij werken, maar zodra ik klaar was wel. vooral de abstract expressionisten als willem de kooning, franz kline en kazuo shiraga. ik blijf leren en me bekwamen. het was een dierbare tijd aan de academie. nog steeds ga ik met een aantal studenten van toen om. en na het afstuderen heb ik mij bij ‘kunst aan de rand van nederland’ aangesloten.”
hoe ziet een werkdag er uit voor jou? ga je heel gedisciplineerd te werk, iedere dag weer?
“ik heb een rustig leven. ik herinner mij een schrijver die zei: “als ik ga schrijven dan moet ik een witte dag voor me hebben”. helemaal niks. daar streef ik ook naar. het mooie van schilderen is dat je even geen tijd en geen besef hebt van wat dan ook. je gaat helemaal op in de bezigheid. daar kun je echt op kicken.”
hoe ontstaat een schilderij?
“ik loop altijd met een thema in mijn hoofd waar ik mij mee bezig hou. de laatste tijd is dat hersenenheimers (links een compositieschets van een hersenenheimer). dat woord bedacht ik zelf, het komt van alzheimer, eigenheimer. naarmate je ouder wordt valt je op dat bepaalde woorden en namen je niet meer zo makkelijk te binnen schieten. ik vraag me dan af hoe dat er uit ziet in je hoofd? dat vind ik een hele fascinerende gedachte waar ik me mee bezig kan houden. dat probeer ik in kleur en compositie uit te drukken, dat vind ik schitterend, daar geniet ik van. ik begin altijd met het opzetten van een compositie in een soort grisaille. daar ga ik op broeden, die ga ik verfijnen en veranderen. dan komt er een tweede laag, een dunne laag olieverf. in deze laag leg ik de kleuren grotendeels definitief vast. die laat ik wel of niet eerst drogen voordat ik verder ga. de laatste laag gebeurt met veel schwung, een duidelijk handschrift. deze laag is soms nat in nat geschilderd en dan wordt een schilderij wat wolliger. ik vind het fijn om een thema uit te diepen. steeds andere kleurencombinaties te proberen. het is zo breed. ik heb een boekje vol met thema’s. soms weet ik niet welk thema ik nu het liefst wil doen. hoeveel schilderijen er met een bepaald thema gemaakt worden verschilt. je voelt vanzelf aan wanneer het genoeg is. met de hersenenheimer kan ik nog eindeloos doorgaan. bij het onderwerp vuur voelde ik op een bepaald moment heel duidelijk het is genoeg geweest.”
wat is jouw grote inspiratiebron?
“plotseling heb ik het idee voor een bepaalde compositie. dat is eigenlijk altijd de aanleiding. ik heb overal briefjes met schetsen van composities. die ga ik dan gauw kaderen en optekenen en dat wordt dan de eerste laag voor een schilderij. het is een eerste compositie die kan groeien en dan zit ik uren te kijken en in de tweede laag kan je de compositie nog wat veranderen. het is wel een vereiste dat de compositie naar mijn zin is, dat ie klopt. als de compositie niet klopt dan wordt het niks, als ie goed is kan ik verder. tijdens het schilderen kan er van alles gebeuren, maar ik moet een bepaald systeem handhaven. vooral als je bij het onderwerp wilt blijven is dat belangrijk. niets is toevallig in mijn schilderijen, ook de kleuren niet. ik werk met een duidelijk kleurenschema waardoor geen enkele kleur in een schilderij hetzelfde is.”
monika woont nu zeven jaar in onstwedde. in het eerste jaar van haar studie aan de klassieke academie reist ze heen en weer van haar woonplaats ens naar groningen en in 2007 besluiten zij en haar man zich in groningen te vestigen. hier gaat een mooie anekdote aan vooraf. tijdens een verkennende fietstocht komen ze terecht in ter wupping waar ze op een bankje zitten en misschien wel de laatste ortolaan zien. een ernstig bedreigde vogelsoort waar nog maar enkele paren van zijn in nederland.
voor monika’s man, die bioloog is, is dat een teken. ze besluiten in onstwedde te gaan wonen.
zie voor het werk van monika: http://www.monikawolgast.nl
open atelier: zaterdag 19 en zondag 20 april zaterdag 8 en zondag 9 juni
streekweg 6, onstwedde
monika geeft ook twee keer in de maand schilderlessen.
expeditie westerwolde 