express no44: wilbert interviewt: ko lenting

wilbert interviewt oudeschansker dorpsarcheoloog ko lenting

vanmiddag tref ik ko lenting aan in het vestingmuseum van oudeschans. zijn levenswerk. wanneer ik binnenkom is hij druk bezig een handleiding te schrijven voor suppoosten en publiek voor het bedienen van de nieuwe touchscreentelevisie waarop informatieve films over onze schans aan de dollard zullen worden gedraaid. ik krijg enthousiast en met gepaste trots een korte demonstratie waarna we naar zijn woonhuis aan de voorstraat wandelen. want daar is koffie.
in zijn woonkamer van de voormalige en schilderachtige schoolmeesterswoning temidden van bescheiden uitgestalde aardewerken vondsten gaat ko er goed voor zitten.

ko lenting werd in 1956 tegenover een van de scheepswerven in hoogezand geboren. zoon van een scheepsmachinist die de wereld over voer om havens uit te baggeren. een technische familie van noeste arbeid die allemaal raakvlakken hadden in de metaal. dat ko op jonge leeftijd al droomde van het vak van archeoloog werd thuis dan ook niet gewaardeerd. vanaf zijn vierde jaar groeide hij op in gasselte. hij volgde de mts werktuigbouwkunde in stadskanaal en vervolgde zijn studie daarna aan de rijksmiddelbare landbouwschool in emmen. akkerbouw en aardappelselectie werden bestudeerd. ko werd klaar gemaakt voor de arbeidsmarkt.

maar de passie voor archeologie werd daarmee niet getemperd. integendeel. in zijn vrije tijd fietste ko als zestienjarige jongen van gasselte naar bourtange, dat in die tijd net werd gereconstrueerd tot de plek zoals we die nu kennen. in tijden van grote werkloosheid in de grensstreek was bourtange een werkgelegenheidsproject. door alle grondverzetwerkzaamheden en de reconstructie van de vesting lag de bodem daar open en deed ko er zijn vondsten voor zijn privéverzameling.

op een middag werd hij echter staande gehouden met zijn fiets. de doos met vondsten achterop. de grondmij had een archeoloog nodig om de vondsten in bourtange naar boven te halen, schoon te maken en systematisch voor het latere vestingmuseum aldaar te beschrijven. en zo startte lenting daar als eerste en aanvankelijk enig archeoloog. weliswaar gesteund door het archeologisch instituut groningen, maar toch. een heidense pioniersklus van 13 jaar begon.

als er niet gegraven werd, zat ko is de studieboeken. hij bestudeerd de geschiedenis over het gebied. deed technische vakkennis op en leerde metaal te conserveren. en dat in een tijd zonder google en andere digitale hulpmiddelen. het resulteerde uiteindelijk in een heuse bibliotheek. parallel daaraan werkte ko tien jaar aan het boek ‘schans op de grens’ waarin alle bourtanger bodemvondsten staan beschreven en gefotografeerd.

ko stond met nog enkele collega’s aan de wieg van de stichting actieve praktijk archeologen nederland (APAN). een club van aanvankelijk zeer actieve en fanatieke leden die vaak op gespannen voet leefde met de wetenschappers. omdat ko en een aantal vakbroeders om hem heen gewoon lekker aan het werk wilden zonder fanatiek gedoe eromheen splitsten zij zich af in de nieuwe stichting archeologie & monument (SAM).

toen de grote klus in bourtange af was, ko woonde met zijn jeugdliefde tini en zoon mark in emmen, werd hij in 1981 door de grondmij naar oudeschans gestuurd. de riolering werd daar vervangen dus de grond lag open. toen hij de toenmalige burgemeester van bellingwedde engbert drenth rondleidde langs zijn eerste vondsten, verleidde deze hem om met zijn gezin in oudeschans te komen wonen.

hier had de recent opgerichte stichting vesting oudeschans al veel historisch vooronderzoek gedaan waardoor ook al kaarten en plattegronden aanwezig waren. aan de hand daarvan kon gegraven worden op plekken die open kwamen te liggen door grondwerkzaamheden in het dorp. zo raakte ko voor de tweede maal betrokken bij de reconstructie van een schans en kon hij gebruik maken van zijn eerdere ervaringen in bourtange. de bewoners van oudeschans wilden echter geen tweede bourtange, met hoge wallen en brede slotgrachten. dus werd tot een compromis besloten en werden alleen de contouren van de oude vesting gereconstrueerd. wederom brak een tijd van pionieren aan.

op verschillende plekken vonden opgravingen plaats. voor de bewoners van oudeschans was het een belevenis. er viel iets te beleven in het anders zo stille dorpje. een aantal bewoners hielp zelfs mee. veel aardewerk, kinderschoenen, kanonskogels, schedels, sleutels en een prachtige crucifix zagen het licht weer en werden schoongemaakt en tentoongesteld in het wonderschone vestingmuseum.
het militaire leven van vroeger in de vesting werd stukje bij beetje blootgelegd. “een topvondst was een glazen beker met twee vrouwportretten uit bohemen. het glas is met acht emaillekleuren beschilderd en is met de datering van net voor 1600 het enige in nederland. we vonden het op de plek waar nu het museum staat. de plek waarop vroeger het voormalige commandeurslogement stond.
ook nu weer worden alle vondsten beschreven, gefotografeerd en gearchiveerd in het nog door de SAM uit te brengen boek schans aan de dollard.

in 2014 werd hem de coehoornpenning uitgereikt vanwege zijn kennis op vestinggebied. deze onderscheiding was voor ko een hele eer. “een bevestiging dat je door zelfstudie en volharding zo ver kan komen dat je niet meer onder doet voor je wetenschappelijke branchegenoten.”

ko lenting zit er monter bij. rechtop en koffiemok in de hand. zijn haar begint weer te groeien. de chemotherapie en stamcel- transplantaties van de afgelopen jaren zijn aangeslagen. het leven lacht hem weer langzaam toe en zorgt voor lucht in zijn hoofd. zijn levenswerk is nog niet voltooid. het is nog niet zijn tijd. toch dringt de tijd. het werken aan het boek schans aan de dollard is wel in een stroomversnelling gekomen. het moet af.

op de vraag of hij nog iets heel graag zou willen onderzoeken, beginnen zijn ogen te glimmen en verschijnt er een jongensachtige glimlach op zijn gezicht. “weet je” zegt hij, “door de hoge waterstand zijn de bodemschatten in dit dorp zo goed geconserveerd gebleven. eigenlijk zou je alles hier plat moeten gooien en gewoon laag voor laag moeten verdiepen, maar dat kan natuurlijk niet.”
na bourtange en oudeschans heeft ko voor zijn werk door heel nederland en een deel van duitsland archeologisch onderzoek uitgevoerd. vooral vestingwerken was zijn specialiteit.

een bezoek aan het vestingmuseum oudeschans is voor iedere westerwolder echt een must!
wekelijks geopend van woensdag tot en met zondag tussen 12.00 en 17.00 uur. het museum heeft tevens toeristische rondwandelingen door oudeschans en u kunt er op uw gemak en onder het genot van koffie en thee de fantastische collectie vondsten bezichtigen die ko en zijn collega’s in oudeschans hebben opgegraven.